เลาะวัง : พระอัครมเหสี พระภรรยาเจ้า และเจ้าจอม ในรัชกาลที่ ๑-๑๐

เป็นการนำเนื้อหาจากหนังสือ “เลาะวัง” “เวียงวัง” และ “เจ้านาย” ของ จุลลดา ภักดีภูมินทร์ ในแนวคิด (concept) “พระมเหสี” และได้มีการจัดหมวดหมู่ (grouping) ใหม่ขึ้น ดัง จุลลดา ภักดีภูมินทร์ ได้กล่าวไว้ว่า “เลาะวัง นี้เป็นเรื่องการ “เลาะ” รั้ววังในอดีต เป็นเรื่องเล่าจากการจำ “ขี้ปาก” ซึ่งมันมีเกร็ดมีฝอย จึงจะเล่าถึงเรื่อง “ข้างใน” ซึ่งถึงแม้จะเล่าจะเขียนกันอยู่บ่อยๆ ก็ยังมีหลายท่านไม่เคยอ่านและไม่เคยทราบ เห็นได้จากที่ถามกันมาบ่อยๆ “พระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง นั้น เป็นที่ทราบกันดีว่า ทรงมีบาทบริจาเป็นจำนวนมาก ทั้งที่เป็นพระภรรยาเจ้าและเป็นเจ้าจอม ขอยืนยันได้จากปากคำของผู้ใหญ่เป็นจำนวนมาก ที่ได้ยินท่านเล่าอยู่เสมอๆ ว่า บาทบริจาทั้งหลายทั้งปวง ไม่ว่าจะเป็น “เจ้า” หรือสามัญชน

ธิดาขุนนาง พ่อค้า ไม่เคยทรงบังคับใจท่านผู้ใดเลย แม้ที่โปรดปรานเอง หากปฏิเสธก็ไม่กริ้ว บาทบริจาที่เข้าถวายตัวนั้นมีมากมายก็เนื่องจากราชประเพณี จึงมีทั้งที่โปรดปรานเอง หรือที่โปรดเกล้าฯ รับไว้ เนื่องจากเหตุผลทางการเมือง หรือทรงสู่ขอเพื่อผูกใจผูกสัมพันธ์ท่านปู่ท่านพ่อเอาไว้ แต่ไม่ว่าจะเข้าสู่ร่มพระบารมีด้วยเหตุผลใด บาทบริจาทั้งหลายต่างก็ “รัก” พระองค์ท่านด้วยกันทั้งนั้น”