สถาบันกษัตริย์ ใน กฎมณเทียรบาล

เมื่อกล่าวถึงกฎมณเฑียรบาล/กฎมณเทียรบาล คนทั่วไป มักจะนึกถึงเรื่องราว 2-3 ประการ ได้แก่ชีวิตในวัง พิธีกรรมต่างๆ และการสืบราชสมบัติหรือการสืบราชสันตติวงศ์ ความเข้าใจ ๒ ประการแรกนั้นถูกต้อง ส่วนความเข้าใจประการหลังนี้คงมีที่มาจากรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย

สำหรับกฎมณเทียรบาลฉบับเก่าที่สุดในเวลาขณะนี้ คือ กฎมณเทียรบาลฉบับชำระครั้งรัชกาลที่ ๑ ที่จัดเป็นกฎหมายหมวดหนึ่งอยู่ในประมวลกฎหมายตราสามดวง อาจกล่าวได้ว่ากฎมณเทียรบาล ฉบับนี้เป็นรากฐานของกฎมณเทียรบาลฉบับอื่นๆ จึงเป็นเอกสารที่มีความสำคัญ อีกทั้งสาระของกฎหมายก็เป็นสิ่งที่น่าสนใจ นำมาศึกษาเพื่อให้เห็นภาพสะท้อนของเรื่องราวแห่งยุคสมัยที่กฎหมายนั้นมีอำนาจบังคับใช้

กฎมณเทียรบาลเป็นเอกสารที่มีความสำคัญและเข้าใจกันว่ามีมานานแล้ว เพราะเป็นกฎที่มีอยู่คู่กับสถาบันกษัตริย์และใช้ บังคับเพื่อรักษาเรือนหลวง การที่กฎมณเทียรบาลมีการชำระเพิ่มเติมโดยตลอดแสดงให้เห็นว่าแม้จะเป็นตัวบท ที่มีอำนาจบังคับใช้แต่ก็สามารถปรับเปลี่ยนได้ตลอด ตามความเหมาะสมหรือสถานการณ์ทางการเมือง โดยนัยนี้กฎมณเทียรบาลจึงเป็นเอกสารที่สะท้อนให้เห็นบริบททางประวัติศาสตร์และพลวัตทางการเมืองการปกครองของไทย